Geluk is níet nooit meer werken

De laatste weken ben ik veel bezig met doelen stellen. Voor 2020, maar ook over mijn langetermijndoelen denk ik veel na. Wat wil ik nou echt? Waar wil ik meer van doen? Welke dingen maken me gelukkig? Wat is geluk eigenlijk? En welke rol speelt werk in dat alles?

Al sinds ik twee jaar geleden begon met het omgooien van mijn financiën en de keuzes die ik maakte over geld, speelt FIRE een grote rol in mijn leven. Uit de FIRE-gemeenschap haalde ik lange tijd het merendeel van mijn inspiratie, zelfs al richten wij ons op HOT (Happy/Healthy, Opportunity-rich, Time-rich). Over HOT wordt nu eenmaal minder geschreven en eigenlijk zie ik het gewoon als een relaxte versie van FIRE.

Nooit meer werken

Een van de dingen die – zoals de naam al suggereert – centraal staan binnen FIRE is het niet meer werken. Daar slaat het RE gedeelte op: Retire Early, met vroegpensioen gaan. Als je FIRE plat slaat komt het er volgens mij op neer dat je je geldzaken zo inricht dat je alleen geld uitgeeft aan de dingen waar je echt waarde aan hecht. De rest van je geld zet je zo in dat je zo snel mogelijk, zo veel mogelijk vrijheid kunt “kopen”. In de praktijk betekent dat vaak dat veel investeren met het idee om uiteindelijk te kunnen rentenieren. Een inkomen uit werk is dan geen vereiste meer, dus als je FIRE bent kun je in theorie met pensioen.

Nu is het zo dat veel van de FIRE-bloggers die ook daadwerkelijk FIRE zijn, zeker de Amerikanen, gewoon blijven werken. Ze stoppen wel met hun eigenlijke baan, maar doen daarnaast nog steeds dingen die (soms heel veel) inkomen genereren. Van bloggen tot boeken schrijven tot freelance werk – noem het maar op. Van dat hele Retire Early komt dus niet zoveel. Is niet erg, maar wel belangrijk om je bewust van te zijn. Mr. FOB is een mooi Nederlands voorbeeld van iemand die “echt” FIRE is.

Uitstelgedrag

Een valkuil van deze filosofie is er vanuit gaan dat werken per definitie onwenselijk is. Een soort noodzakelijk kwaad. Een obstakel op weg naar vrijheid, dat eerst even genomen moet worden voor het echte leven kan beginnen. Daarmee probeer ik niet te zeggen dat iedereen FIRE zo aanvliegt, maar het is onvermijdelijk dat je focus op de toekomst ligt. Je werkt immers naar een doel toe – financiële onafhankelijkheid zodat je kunt stoppen met werken – dat vaak nog jaren weg is. Totdat je dat doel hebt bereikt, zit je dus nog niet in die gewenste situatie. Je bent er continu nog niet.

Zelf heb ik best wel veel moeite met die instelling. Steeds maar vooruit kijken en het heden met een ideale toekomst vergelijken is best confronterend. Zeker als je in het nu veel concessies doet of hebt gedaan om maar harder naar FIRE toe te werken. Dat kan zijn je uitgaven verlagen, maar het kan ook zijn vasthouden aan een baan waar je ongelukkig van wordt. Of eentje die je weerhoudt van het doen van dingen waar je blij van wordt. Of erger nog, een baan die je als excuus kunt gebruiken om die dingen niet te doen.

Soms lijkt het namelijk alsof FIRE nogal doorschiet in het concept van delayed gratification. Dat wil zoveel zeggen als, nu bepaalde keuzes maken die misschien niet het leukst of makkelijkst zijn, maar die op de lange termijn juist méér voldoening geven. Een bekend experiment hierover is het marshmallow-experiment. Daarin kregen kinderen een keuze: nu meteen één marshmallow krijgen, of even wachten en dan straks twee marshmallows. De voldoening uitstellen betekent dubbel zoveel voldoening krijgen. (Daarbij vraag ik me wel meteen af of iedereen altijd op dubbel zoveel marshmallows zit te wachten…?).

Priori-tijd

Bij FIRE zit het ‘m erin dat je nu de keuze maakt om niet al je geld lukraak uit te geven. Niet vol meegaan in de ratrace te storten van steeds groter huis, duurdere auto, meer status en luxe, enz. In plaats daarvan investeer je je geld op een slimme manier, zodat je later de (grotere) voldoening hebt van kunnen stoppen met werken en je tijd helemaal zo kunnen besteden als je zelf wilt.

Het probleem hiermee: de voldoening van later is veel minder concreet gedefinieerd. Als je de keuze moet maken tussen gaan zitten gamen of uitgaan, of studeren voor je tentamen, is het gevolg duidelijk. Lol versus een goed cijfer. Maar wat houdt vroegpensioen precies is? Zeker als al je vrienden en familie niet hetzelfde pad bewandelen en dus wel blijven werken? En wat ga je eigenlijk doen met die tijd? Je hebt immers altijd de keuze; meestal is geen tijd hebben vooral een kwestie van geen prioriteit geven. Ik heb filosofie gestudeerd en vind dit soort vraagstukken geweldig, maar volgens mij komt het hier op neer: ben je vrij, of voel je je vrij?

Met andere woorden, is het nodig hebben van een inkomen uit werk echt hetzelfde als geen vrijheid hebben, of gaat het vooral om hoe je er zelf in staat? Ik ken genoeg mensen die ontzettend veel voldoening halen uit hun werk en helemaal geen behoefte hebben aan eerder stoppen. Of mensen die überhaupt niet zoveel waarde hechten aan hun werk. Dat komt voornamelijk door het feit dat ze werk doen dat bij hun prioriteiten past. Het werkende bestaan is net zo “grijs” als de rest van het leven: er zijn meer schakeringen dan van je passie je werk maken of werk = hel.

Werk is werk is werk is ?

Juist de mensen die nu al de keuzes maken waar ze gelukkig van worden – of dat nou is elke avond gaan sporten, een dag minder werken om tijd te hebben met hun kinderen of zich voor 100% te storten op zo goed mogelijk zijn in hun werk – zijn vaak degenen die helemaal niet zo bezig zijn met denken aan later. Zij werken niet toe naar het moment dat ze eindelijk gaan doen wat ze willen doen, want daar zijn ze nu al volop mee bezig. Dat hoeft helemaal niet te betekenen dat ze werk doen wat ze dag in, dag uit helemaal geweldig vinden. Het kan ook zijn genoegen nemen met prima werk dat de rekeningen betaalt en ruimte overlaat voor al het andere.

Ik zou willen dat ik zelf zo’n zen master was als het op leven in het nu en vol achter je keuzes staan aankomt. Voorlopig ben ik nog gewoon een gigantische twijfelkont die elke week van gedachte verandert. Ook niks mis mee – wanhopig streven naar zenmasterschap is net zo weinig zen als je tien jaar lang kapot werken voor zo veel mogelijk geld om daarna je leven te beginnen. (Ik chargeer).

Het grote voordeel van zowel HOT als FIRE, is natuurlijk de optionaliteit van werk. Hoewel werk niet gelijk staat aan geluk, kan het best zo zijn dat je van je werk óngelukkig wordt. Dan is het uiteraard heel prettig om de mogelijkheid te hebben dat werk te laten voor wat het is omdat je genoeg buffer/passieve inkomsten hebt om het (tijdelijk) zonder te kunnen stellen.

HOT, HOTTER, HOTST

Vandaar dat ik naar HOT streef: mijn leven zo inrichten dat ik niks hoef, maar alles kan. Min of meer in ieder geval 😉 Genoeg tijd en geld hebben om de dingen te doen die mij geluk brengen. Of dat nou is fulltime werken, of een boek schrijven (ooit!), of reizen, of weet-ik-het wat voor mengelmoes van verschillende soorten voldoening. Dat lijkt me wel wat!

Dat betekent ook nu al de excuses die je maakt onderzoeken, je smoesjes aan de kaak stellen. Waarom “heb” je geen tijd om te sporten, of om te schilderen, of [vul maar in]? In mijn geval bijvoorbeeld meer schrijven – waarom doe ik dat niet? En zou ik dat wel doen als ik ineens alle tijd van de wereld had? Ik durf het niet te zeggen, want achter het excuus van geen tijd en geen rust in mijn hoofd kan nog zoveel meer zitten. Kan ik het wel, moet ik het wel willen, wat vinden anderen, en ga zo maar door. Is tijd echt hetgeen wat je nu tegenhoudt, of is er meer aan de hand?

En een vraag die daarop aansluit: wat ga je dan wél doen met al je tijd? Je hoeft straks niet meer te werken, en dan? Waar haal je zingeving uit, en voldoening? Het is niet voor niets dat met pensioen gaan voor veel mensen voelt als in een gat vallen – je werkt er zo lang naartoe, dan heb je je doel bereikt, en dan? Ze vergeten om voor die tijd daarover na te denken.

Nogmaals, dit geldt niet voor iedereen. Personal finance is persoonlijk. Maar veel van deze potentiële problemen voorkom ik door niet FIRE, maar HOT na te streven. Voor mijn gevoel zit daar meer balans in tussen nu en later, sparen en spenden, werken en andere dingen doen. En hee, wie wil er nou niet Happy (en OT) worden? 😉

Wat vinden jullie? Karakteriseer ik FIRE hiermee volkomen verkeerd of zit er wat in? En hoe sta jij er zelf in, werk jij bewust ergens naartoe?